De Amerikaanse oud-president Donald Trump heeft aangekondigd dat hij Venezuela een volledige blokkade wil opleggen. Daarbij zou zowel inkomend als uitgaand vrachtverkeer worden tegengehouden, inclusief scheepvaart die het land binnenvaart of verlaat. Met deze maatregel wil Trump naar eigen zeggen een machtswisseling in Venezuela forceren en de weg vrijmaken voor een nieuwe, uitgesproken rechts georiënteerde regering, en ook wil Trum gestolen goederen terug van Venezuela, wat voor goederen dit zijn is onduidelijk. De plannen roepen echter grote vragen op: mag een Amerikaanse president dit zomaar doen, en wanneer wordt een blokkade gezien als een oorlogsverklaring?
Economische en strategische belangen
Venezuela beschikt over een van de grootste bewezen oliereserves ter wereld. Ondanks jarenlange economische crisis, sancties en politieke instabiliteit blijft het land strategisch belangrijk vanwege zijn bodemschatten, met name olie en gas. Volgens critici is het Trump vooral te doen om toegang tot deze grondstoffen en om de Amerikaanse invloed in Latijns-Amerika te herstellen.
Een volledige blokkade zou de Venezolaanse economie verder ontwrichten. Import van voedsel, medicijnen en industriële goederen zou vrijwel stilvallen, terwijl export van olie en andere grondstoffen ernstig wordt beperkt. Eerdere sancties hebben al geleid tot tekorten en humanitaire problemen. Een totale blokkade zou deze situatie aanzienlijk verergeren.
Blokkade of sancties: juridisch verschil
Internationaal recht maakt een duidelijk onderscheid tussen economische sancties en een militaire blokkade. Sancties, zoals handelsbeperkingen en financiële maatregelen, kunnen door staten eenzijdig worden opgelegd, mits zij voldoen aan internationale verdragen en nationale wetgeving. Een maritieme blokkade daarentegen wordt in het internationaal recht vaak gezien als een militaire handeling.
Volgens het Handvest van de Verenigde Naties geldt een blokkade als een vorm van geweld, tenzij deze wordt goedgekeurd door de VN-Veiligheidsraad of plaatsvindt in het kader van zelfverdediging. Het eenzijdig tegenhouden van scheepvaart van en naar Venezuela, zonder VN-mandaat, zou daarom juridisch uiterst controversieel zijn.
Is dit een oorlogsverklaring?
Hoewel het woord “oorlog” zelden formeel wordt gebruikt, kan een blokkade wel degelijk worden opgevat als een daad van oorlog. Historisch gezien zijn blokkades vaak de opmaat geweest naar militaire conflicten. Het afsnijden van handelsroutes en het inzetten van marineschepen om verkeer te stoppen, brengt directe confrontaties met zich mee.
Deskundigen wijzen erop dat landen waarvan schepen worden tegengehouden, dit kunnen beschouwen als een vijandige daad. Dit geldt niet alleen voor Venezuela zelf, maar ook voor derde landen die handel drijven met het land. Daarmee neemt het risico op internationale escalatie aanzienlijk toe.
Politieke haalbaarheid binnen de VS
Ook binnen de Verenigde Staten is het de vraag of Trump een dergelijke maatregel zonder meer kan doorvoeren. De Amerikaanse president heeft weliswaar ruime bevoegdheden op het gebied van buitenlandse sancties en nationale veiligheid, maar een militaire blokkade zou vrijwel zeker leiden tot juridische procedures en politieke tegenstand in het Congres.
Daarnaast spelen bondgenoten een belangrijke rol. Europese landen en Latijns-Amerikaanse staten hebben zich in het verleden kritisch uitgelaten over zware sancties tegen Venezuela vanwege de humanitaire gevolgen. Een eenzijdige Amerikaanse blokkade zou de trans-Atlantische verhoudingen onder druk kunnen zetten.
Gevolgen voor de regio
Een volledige blokkade van Venezuela zou niet alleen het land zelf treffen, maar ook de stabiliteit in de regio. Buurlanden kunnen te maken krijgen met nieuwe vluchtelingenstromen en economische neveneffecten. Ook de internationale oliemarkt zou reageren, zeker als Venezolaanse olie grotendeels van de markt verdwijnt.
Voor China en Rusland, die beide belangen hebben in Venezuela, zou een Amerikaanse blokkade een directe uitdaging vormen. Dat maakt de situatie geopolitiek extra gevoelig en vergroot de kans op diplomatieke confrontaties.
Conclusie
De plannen van Trump om Venezuela volledig te blokkeren gaan veel verder dan traditionele sancties. Juridisch gezien begeeft hij zich daarmee op glad ijs, omdat een blokkade in het internationaal recht vaak wordt gezien als een militaire daad. Zonder mandaat van de Verenigde Naties of aantoonbare zelfverdediging is het zeer de vraag of een dergelijke maatregel rechtmatig is.
Of het daadwerkelijk tot uitvoering komt, zal afhangen van politieke steun, juridische haalbaarheid en internationale reacties. Eén ding is duidelijk: een volledige blokkade van Venezuela zou grote gevolgen hebben, niet alleen voor het land zelf, maar ook voor de internationale rechtsorde en de geopolitieke stabiliteit.