Er zijn maar weinig leiders op het wereldtoneel die met zoveel controverse, kracht en mysterie omgeven zijn als de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Terwijl de wereld vaak gefocust is op grootmachten zoals de Verenigde Staten, China en Rusland, speelt Erdogan een strategisch spel dat zijn rivalen nerveus maakt. Zowel Vladimir Poetin als Donald Trump, twee leiders die bekendstaan om hun autoritaire neigingen en strategische machtsspelletjes, hebben redenen om Erdogan te vrezen. En dan is er nog de Turkse geheime dienst, MIT, die in binnen- en buitenland een reputatie van onverbiddelijkheid heeft opgebouwd. Wat maakt Erdogan zo machtig en waarom zaait hij angst onder zowel wereldleiders als Turkse dissidenten in het buitenland?
Erdogan en Poetin: Rivalen of Bondgenoten?
Op het eerste gezicht lijkt het alsof Erdogan en Poetin elkaar gevonden hebben. Beide leiders delen een afkeer van westerse inmenging en streven naar een grotere invloedssfeer. Toch is hun relatie er een van strategische achterdocht. Erdogan heeft Poetin herhaaldelijk uitgedaagd, zoals bij de neerschieting van een Russisch gevechtsvliegtuig in 2015 en de Turkse militaire aanwezigheid in Syrië, waar Ankara de Russische belangen niet altijd respecteert. Daarnaast heeft Erdogan Rusland gekleineerd door wapensystemen te kopen (zoals de S-400 luchtafweer) maar ondertussen NAVO-lid te blijven en deals met Oekraïne te sluiten.
Poetin ziet in Erdogan een onvoorspelbare speler die niet onder de Russische invloed valt. Terwijl Poetin met militaire agressie zijn doelen nastreeft, speelt Erdogan een geraffineerd geopolitiek spel waarin hij zich zowel op de NAVO als op Rusland beroept, zonder zich volledig aan één kant te binden. Dat maakt hem gevaarlijk: hij is onvoorspelbaar en opportunistisch, iets waar Poetin zelden mee te maken krijgt bij andere wereldleiders.
Trump en Erdogan: Een ongemakkelijke relatie
Donald Trump en Erdogan hebben een grillige relatie gehad. Aan de ene kant prees Trump Erdogan voor zijn ‘sterke leiderschap’, maar aan de andere kant moest Trump toezien hoe Erdogan hem voortdurend op het diplomatieke schaakbord uitspeelde. Een treffend voorbeeld is hoe Erdogan in 2019 met een simpele dreiging over militaire actie in Noord-Syrië de Amerikaanse troepen daar liet terugtrekken. Trump werd door zowel bondgenoten als tegenstanders bekritiseerd voor het buigen voor Erdogan.
Daarnaast heeft Erdogan invloed in de Amerikaanse politiek via de Turkse lobby en een aantal strategische deals, zoals met de Turkse bank Halkbank, die betrokken was bij een schandaal over schendingen van Amerikaanse sancties tegen Iran. Erdogan weet precies hoe hij de zwakke plekken van een Amerikaanse president moet bespelen, en dat maakt hem onvoorspelbaar en intimiderend, zelfs voor iemand als Trump.
De Lange Arm van Erdogan: MIT en de Angst van Turkse Dissidenten
Naast zijn geopolitieke macht heeft Erdogan ook een beruchte binnenlandse troef: de Turkse geheime dienst, MIT (Milli Istihbarat Teskilati). Waar de meeste inlichtingendiensten zich voornamelijk richten op interne veiligheid, heeft MIT haar invloed over de grenzen heen uitgebreid. Dissidenten en tegenstanders van Erdogan, zelfs in Europa en de VS, leven in angst voor de lange arm van Ankara. Er zijn talloze berichten over verdwijningen, intimidaties en zelfs ontvoeringen van critici die zich buiten Turkije veilig waanden.
Na de mislukte coup van 2016 intensiveerde Erdogan zijn jacht op tegenstanders, waarbij duizenden Gülen-aanhangers, journalisten en academici werden vervolgd. MIT heeft bewezen een efficiënte en meedogenloze dienst te zijn, met operaties in landen zoals Duitsland, Nederland en zelfs in Afrika. Turkse expats en politieke vluchtelingen weten dat kritiek op Erdogan verregaande gevolgen kan hebben.
Erdogan: De Onvoorspelbare Factor
Erdogan’s kracht ligt in zijn vermogen om vriend en vijand op het verkeerde been te zetten. Hij gebruikt een mix van diplomatie, militaire dreiging en inlichtingendiensten om zijn invloed wereldwijd uit te breiden. Poetin weet dat hij Erdogan nooit volledig kan vertrouwen, Trump heeft zich laten manipuleren door Erdogan’s strategieën, en veel Turken in het buitenland durven niet openlijk kritiek te uiten uit angst voor repercussies.
Erdogan is geen traditionele wereldleider; hij is een strateeg die speelt volgens zijn eigen regels. En dat is precies waarom hij zo gevaarlijk is.
