Elke keer als een gruwelijke misdaad de voorpagina’s haalt, laait de discussie over de doodstraf weer op. Voorstanders beweren dat het de ultieme afschrikking is: wie met de dood wordt bedreigd, zal wel twee keer nadenken voordat hij een misdaad pleegt. Toch blijkt keer op keer uit onderzoek en praktijk dat deze redenering niet opgaat. De doodstraf helpt niet om criminaliteit te verlagen. Sterker nog, het brengt meer problemen met zich mee dan het oplost.
Laten we beginnen met het fundamentele argument: misdaadpreventie is complexer dan een simpele kosten-batenanalyse in het hoofd van een potentiële dader. De meeste ernstige misdaden worden niet rationeel gepland. Moorden worden vaak gepleegd in een opwelling, onder invloed van emoties, drugs of andere omstandigheden waarin de dader niet bezig is met mogelijke consequenties. Het idee dat iemand in een vlaag van woede of wanhoop een moord zou laten omdat hij de doodstraf vreest, is simpelweg niet realistisch.
Daarnaast tonen wetenschappelijke studies aan dat landen en staten zonder de doodstraf geen hogere moordcijfers hebben dan gebieden waar de doodstraf wél wordt toegepast. Integendeel, in sommige Amerikaanse staten met de doodstraf liggen de moordcijfers zelfs hoger dan in staten zonder. Dit suggereert dat de afschrikkende werking waar voorstanders op hopen, niet bestaat.
Een ander probleem is de onomkeerbaarheid van de doodstraf. In een rechtssysteem dat nooit perfect kan zijn, zullen er onherroepelijk fouten worden gemaakt. Mensen worden ten onrechte veroordeeld, en in het geval van de doodstraf is er geen weg terug. De talloze gerechtelijke dwalingen die in de afgelopen decennia aan het licht zijn gekomen, onderstrepen hoe gevaarlijk en onrechtvaardig deze straf is.
Bovendien richt de doodstraf zich vaak onevenredig op minderheden en sociaal-economisch kwetsbare groepen. Wie een dure advocaat kan betalen, heeft een veel grotere kans om de doodstraf te ontlopen dan iemand die moet vertrouwen op een overbelaste pro-Deoadvocaat. Dit maakt de doodstraf niet alleen ineffectief, maar ook fundamenteel onrechtvaardig.
Als de doodstraf criminaliteit niet verlaagt, wat dan wel? Investeren in preventie, onderwijs en een rechtvaardig rechtssysteem levert veel meer op. Landen met goed functionerende sociale vangnetten en een humane aanpak van criminaliteit hebben vaak lagere misdaadcijfers dan landen met een repressieve strafcultuur.
De doodstraf is een primitieve oplossing voor een complex probleem. Het is niet alleen ineffectief, maar ook moreel en juridisch problematisch. Tijd om dit achterhaalde idee voorgoed te laten rusten en te focussen op échte oplossingen.
Discussies