“Er wapperden prinsenvlaggen en de Hitlergroet werd gebracht, wat duidt op openlijk en onomwonden racisme,” zegt Hanneke Felten van Movisie. Om te begrijpen waarom de demonstratie uit de hand liep, is het van belang de oorzaken achter extreemrechtse denkbeelden te duiden.
Hooligans en extreemrechts
Het geweld in Den Haag werd voornamelijk gepleegd door de aanwezige voetbalhooligans. Dat duidt op een mogelijke overlap tussen extreemrechtse groepen en hooligans. Aangezien racistische, antisemitische en homofobe spreekkoren bij voetbalhooligans een hardnekkig en bekend probleem zijn. Beide groepen lijken discriminerende, extreemrechtse denkbeelden aan te hangen.
Complottheorieën als basis
Felten: “Een van de belangrijkste oorzaken van extreemrechtse denkbeelden is het geloof in racistische en antisemitische complottheorieën. Een bekende theorie is ‘the great replacement’ of omvolkingstheorie, die stamt uit het Nazitijdperk. Deze mythe beschuldigt de – meestal Joodse – ‘elite’ ervan het witte ras uit te laten sterven door multiculturaliteit te bevorderen. De complottheorie wantrouwt en veracht iedereen die niet wit en westers is.“
“Het tegengaan van complotdenken begint preventief. Bijvoorbeeld met interventies op scholen. Belangrijker is om de theorieën geen aandacht te geven in de media of het publieke debat en ze niet als normale gespreksonderwerpen te behandelen.”
Angst voor migranten als aanjager
De afkeer voor vluchtelingen en migranten komt onder meer voort uit angst. Bijvoorbeeld voor het veranderen van de eigen cultuur en samenleving door de komst van andere culturen. De afkeer kan ook voortkomen uit het denken in sociale hiërarchieën. “In het wereldbeeld van sommige mensen is er altijd maar één groep de baas. Die dominante groep heerst over de rest: het is ‘eten of gegeten worden’. Deze groep voelt zich bedreigd wanneer vluchtelingen en migranten succesvol zijn in het onderwijs of op de arbeidsmarkt. In hun wereldbeeld kunnen niet zowel witte mensen als mensen van kleur samen succesvol deelnemen aan de samenleving,” gaat Felten verder
De ander is niet eng
Het denken in sociale hiërarchieën blijkt hardnekkig en moeilijk te veranderen. Angst kan echter wel weggenomen worden, blijkt uit onderzoek. Vooroordelen nemen af wanneer mensen in contact komen met migranten en vluchtelingen. Gemeenten hebben hierin een belangrijke taak. Creëer ontmoetingen in de wijk en zorg bijvoorbeeld voor gratis aanbod op scholen waar kinderen vluchtelingen en migranten leren kennen. “Zo leert iedereen dat die ‘ander’ helemaal niet zo eng blijkt te zijn.”
De schuld van de Romeo’s, Timmermans en D66 en die antifada extremisten.