SP stelt voor: alles boven de €50 miljoen volledig belasten – een revolutie in vermogensbelasting?

De Socialistische Partij (SP) heeft een controversieel maar duidelijk voorstel gepresenteerd: miljonairs die een vermogen hebben van meer dan €50 miljoen, zouden alles boven die grens moeten betalen in 100% vermogensbelasting. Het wetsvoorstel, dat woensdagmorgen werd aangekondigd, heeft onmiddellijk aanleiding gegeven tot felle nationale en internationale debatten, verdeeldheid in de politiek, en vragen over uitvoerbaarheid, rechtvaardigheid en economische gevolgen.

Wat houdt het voorstel precies in?

Volgens de SP geldt het voorstel voor natuurlijke personen die beschikken over een privévermogen van meer dan €50 miljoen. Vanaf de eerste euro boven deze grens zou 100% vermogensbelasting worden geheven, wat betekent dat niemand nog vermogen boven dit bedrag mag behouden.

Kort samengevat:

• Vermogen tot en met €50 miljoen blijft onveranderd toegankelijk; boven dat bedrag wordt alles automatisch onttrokken door de staat via belasting.
• De maatregel geldt voor privévermogen, ongeacht of het in Nederland of in het buitenland is belegd, mits het vermogen juridisch toerekenbaar is aan de belastingplichtige.
• Er wordt voorzien in een overgangsperiode van één jaar, om de parlementaire procedure te doorlopen en bedrijven, investeringen of structuren die onder de nieuwe wet zouden vallen, de gelegenheid te geven zich aan te passen.

Motivatie van de SP: rechtvaardigheid en herverdeling

SP-voorman Lilian Marijnissen spreekt van een ingrijpende stap die nodig is om de groeiende maatschappelijke ongelijkheid aan te pakken. “De kloof tussen de armen en de rijken wordt steeds groter,” zei Marijnissen tijdens een persconferentie. “Wanneer mensen meer dan €50 miljoen bezitten, hebben ze al zo veel dat het onverantwoord is dat zij vermogen kunnen opstapelen boven de grens dat anderen nauwelijks genoeg hebben om rond te komen.”

De partij benadrukt dat het voorstel past in een bredere strategie van herverdeling: verbetering van publieke voorzieningen zoals gezondheidszorg, onderwijs, infrastructuur, betaalbare huisvesting en sociale zekerheid. Volgens Marijnissen zou de opbrengst van de maatregel – naar schatting enkele tientallen miljarden euro’s per jaar – kunnen worden gebruikt om deze diensten op peil te brengen en de lasten te verlichten voor midden- en laagverdieners.

Reactie uit de politiek: verdeeldheid op rechts, gemengde gevoelens links

De aankondiging heeft onmiddellijk de politieke arena in beweging gebracht. Partijen aan rechts melden grote bezorgdheid over wat zij zien als een radicale inbreuk op eigendomsrechten, risicovolle scenario’s voor kapitaalvlucht en negatieve signalen voor ondernemers, investeerders en internationale reputatie.

• VVD stelt dat zo’n maatregel “economisch zelfmoord” zou betekenen: investeringen trekken weg, belastingontduiking neemt toe, en Nederland wordt minder aantrekkelijk voor kapitaal.
• CDA wijst op juridische obstakels: hoe definieer je vermogen, hoe voorkom je uitwijkconstructies, en hoe handhaaf je een dergelijk regime zonder internationale verdragen te schenden?

Partijen aan links zijn minder eenduidig:

• GroenLinks steunt het idee van grotere vermogensbelasting, maar waarschuwt dat 100% boven een grens juridisch en moreel zeer omstreden kan zijn. Zij pleiten eerder voor hoge tarieven (bijvoorbeeld 70–90%) gecombineerd met progressieve schijven dan voor een absolute confisquering boven een bepaald niveau.
• PvdA ziet meer heil in structurele hervormingen en forse belastingverhogingen voor de allerhoogste inkomens, maar uitelijke 100% heffing boven een grens wordt als “te extremistisch” bestempeld.

Juridische en praktische bezwaren

Er zijn talrijke juridische vragen gerezen. Juristen zijn verdeeld over of een 100%-heffing boven een vastgesteld vermogen ooit stand kan houden voor nationale én internationale rechtsfora. Fundamentele vragen:

1. Eigendom en mensenrechten
   Het recht op eigendom is in Nederland én internationaal vastliggend via verdragen zoals het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Kan een wet die iemands vermogen boven een grens volledig in beslag neemt, verenigbaar zijn met dat recht?
2. Strafbelasting of confisquering
   Critici wijzen erop dat 100% belasting boven de grens feitelijk neerkomt op confiscatie. Confiscatoire belastingen zijn vaak ongrondwettelijk of worden afgeschoten door constitutionele hoven.
3. Internationale verdragen en belastingverdragen
   Wat met vermogen in het buitenland, bankrekeningen, trusts, holdings? Kan Nederland dat wettelijk afdwingen zonder verdragen te overtreden?
4. Administratie en handhaving
   Hoe bepaal je het vermogen accuraat? Wat met niet-likviede bezittingen, zoals kunst, vastgoed, aandelen, betalingen in natura? En hoe voorkom je dat mensen vermogen verplaatsen vóór de inwerkingtreding?

Economische gevolgen: risico’s én kansen

De economische modellen rondom het voorstel variëren sterk, afhankelijk van aannames over gedrag, ontwijking en investeringsklimaat. Enkele mogelijke effecten:

• Kapitaalvlucht: vermogenden kunnen proberen hun geld onder te brengen in jurisdicties zonder zo’n belasting, of via trusts/offshore structuren, wat de effectieve opbrengst sterk kan verminderen.
• Investeringsklimaat: het vertrouwen dat particuliere investeerders, durfkapitalisten of buitenlandse bedrijven in Nederland hebben, zou kunnen afnemen – zeker wanneer de wet een precedent schept voor zwaardere belasting aan de top.
• Stimulans voor lobby en ontwijking: advocaten, fiscalisten en financiële ingenieurs kunnen intensief zoeken naar manieren om vermogen “net onder de grens” te houden, of om juridische constructies te gebruiken om te ontkomen aan de heffing.

Aan de andere kant ziet de SP mogelijkheden:

• Herallocatie van middelen: de miljarden die vrijkomen, kunnen investeringen financieren in publiek transport, klimaatbeleid, sociale woningbouw, onderwijs en gezondheidszorg – gebieden waar Nederland kampt met tekorten.
• Sturende werking: als vermogen boven een bepaald niveau geen netto voordeel meer biedt, kan de samenleving gezamenlijk prioriteiten kiezen, zoals gemeenschapsprojecten, duurzaamheid, en beperking van buitensporige rijkdom.

Vergelijkingen in binnen- en buitenland

Hoewel het specifieke voorstel – 100% belasting boven €50 miljoen – ongebruikelijk is, zijn er internationaal vergelijkbare discussies:

• In Frankrijk werd in het verleden gesproken over zeer progressieve vermogensbelastingen, en er zijn voorbeelden van belastingtarieven tot ongeveer 75% of meer voor extreem hoge vermogens.
• In Spanje en Scandinavië bestaan reeds vermogensbelastingregimes, al met lagere tarieven en met uitgebreide uitzonderingen.
• In Verenigde Staten is er discussie over vermogenswinstbelasting en estate tax (“erfenisbelasting”) – maar geen wet die privévermogen boven een bepaald niveau volledig in beslag neemt.

Historisch gezien zijn wetten met extreme confiscatoire elementen zelden langdurig stand gehouden: ze worden vaak aangevochten op grond van grondwetten, mensenrechten of verdragen.

Publieke opinies: gemengde gevoelens

Peilingen sinds de bekendmaking laten variërende reacties zien onder Nederlanders:

• Veel burgers (niet alleen SP-stemmers) vinden dat rijke individuen een grotere bijdrage moeten leveren, zeker in tijden van hoge inflatie, stagnerende lonen en toenemende lasten voor de middenklasse.
• Tegelijkertijd is er scepsis of het voorstel haalbaar is, en of het risico’s met zich meebrengt zoals kapitaalvlucht, minder investeringen in werkgelegenheid, en mogelijk negatieve effecten voor pensioenen (wanneer pensioenfondsen aandelenbezit hebben).

Hoe staat de uitvoering erbij?

Het SP-voorstel is nu ingediend als initiatiefwet. De planning is als volgt:

• Commissiedebat: SP brengt het voorstel in bij de Tweede Kamer; deskundigen, juristen, fiscale specialisten en andere partijen worden uitgenodigd om input te leveren.
• Advies Raad van State: vanwege de juridische onzekerheden zal de Raad van State geraadpleegd worden over grondwettelijkheid en internationale verdragsverplichtingen.
• Evaluatie & mitigatie: de SP zou bereid zijn enkele uitzonderingen in te bouwen – bijvoorbeeld voor vermogen in ondernemingen die actief zijn, of voor kapitaal dat belangrijk is voor innovatie, mits bewijs van reële waarde voor de economie.

Kans van slagen: hamvraag

Is het voorstel haalbaar? Dat hangt af van een aantal factoren:

1. Internationale samenwerking: zonder afspraken met andere landen om grensoverschrijdende belastingontwijking tegen te gaan, wordt het moeilijk om daadwerkelijk vermogen permanent in Nederland te belasten.
2. Politieke steun: de SP zit in de Tweede Kamer niet in de regering. Om het voorstel aangenomen te krijgen, is steun nodig van andere partijen. Dat lijkt op dit moment niet waarschijnlijk voor partijen aan de rechterzijde. Links zou kunnen meebewegen, maar slechts onder voorwaarden.
3. Juridische grondslag: grondwet, mensenrechtenverdragen, eigendomsrecht – deze vormen barrières die niet eenvoudig zijn te slechten.
4. Publieke draagkracht: als het voorstel gepaard gaat met overtuigende verantwoording dat de opbrengst daadwerkelijk ten goede komt aan de samenleving, én niet voor populistische PR, kan het draagvlak groeien.

Conclusie

Het SP-voorstel om alles boven €50 miljoen privévermogen met 100% te belasten, is een van de meest radicale ideeën die de Nederlandse politiek recent heeft gezien. Het plaatst vragen over rechtvaardigheid, eigendom, belastingrecht en internationale samenwerking centraal. De sociale achtergronden die leiden tot steeds grotere vermogensverschillen zijn reëel; het voorstel richt zich erop die kloof te verkleinen. Maar of het idee ook juridisch houdbaar is, economisch verstandig en politiek uitvoerbaar, blijft twijfelachtig.

Of dit plan meer is dan symboliek en populistische stellingname, zal afhangen van de verdere discussie in de Kamer, de rol van deskundigen, juridische toetsing, en het vermogen van SP om bondgenoten te vinden. In ieder geval heeft het voorstel het debat over welvaart, ongelijkheid en sociale verantwoordelijkheden opnieuw aangezwengeld.