DEN HAAG, 22 december 2025 – Het kabinet zet een grote stap in het versterken van de Nederlandse digitale infrastructuur met een investering van ruim €200 miljoen in een AI-fabriek in Groningen. Tegelijkertijd verkent Nederland deelname aan het Europese initiatief voor AI-gigafabrieken. Dat blijkt uit een Kamerbrief van het ministerie van Economische Zaken over de voortgang van het nationale en Europese AI-infrastructuurbeleid.
Fundament voor moderne AI-toepassingen
AI-infrastructuur vormt de basis onder vrijwel alle moderne toepassingen van kunstmatige intelligentie. Het trainen en gebruiken van geavanceerde AI-modellen vraagt om enorme rekenkracht, gespecialiseerde hardware, dataopslag en energie. Zonder eigen, betrouwbare infrastructuur wordt Nederland afhankelijk van buitenlandse aanbieders, met risico’s voor betaalbaarheid, veiligheid en strategische autonomie.
Volgens het kabinet is investeren in eigen AI-capaciteit noodzakelijk om economisch concurrerend te blijven en publieke belangen te beschermen. Internationale rapporten laten zien dat Europa momenteel slechts een klein deel van de mondiale geavanceerde rekenkracht bezit, terwijl de Verenigde Staten en Azië domineren. Dat verschil heeft directe gevolgen voor innovatie, wetenschap, defensie en het bedrijfsleven.
AI-fabriek in Groningen
De kern van de Nederlandse investering is de realisatie van een AI-fabriek in Groningen. Deze bestaat uit twee onderdelen: een AI-expertisecentrum en een AI-geoptimaliseerde supercomputer. Samen moeten zij onderzoekers, overheden, startups en innovatief mkb toegang geven tot hoogwaardige rekenkracht en kennis in de pre-commerciële fase van AI-ontwikkeling.
De totale investering bedraagt circa €202,6 miljoen. Daarvan komt €71,7 miljoen uit Europese middelen via de EuroHPC Joint Undertaking. Het Rijk draagt ruim €70 miljoen bij, verdeeld over zes ministeries, en de regio Groningen en Noord-Drenthe investeert €60 miljoen vanuit de Economische Agenda van Nij Begun.
De formele subsidieverlening aan het consortium – bestaande uit onder meer SURF, TNO en de Stichting Nederlandse AI-fabriek – bevindt zich in de afrondende fase. De start van het expertisecentrum staat gepland voor april 2026. De ingebruikname van de supercomputer wordt verwacht eind 2027 of begin 2028, afhankelijk van de Europese aanbesteding.
Snellere toegang voor gebruikers
Om te voorkomen dat potentiële gebruikers moeten wachten tot de Nederlandse supercomputer operationeel is, wil het kabinet een overbrugging organiseren. Nederlandse partijen kunnen in de tussentijd al rekentijd aanvragen op bestaande Europese supercomputers. Zo kunnen projecten eerder starten en wordt kennis opgebouwd die later direct toepasbaar is in Groningen.
Deze aanpak moet ervoor zorgen dat de AI-fabriek vanaf de opening snel en effectief wordt benut en daadwerkelijk bijdraagt aan innovatie in sectoren als zorg, energie, landbouw, defensie en publieke dienstverlening.
Verkenning AI-gigafabrieken
Naast de AI-fabriek onderzoekt het kabinet de mogelijkheden om deel te nemen aan het Europese AI-gigafabriekeninitiatief. Dit initiatief richt zich op grootschalige, grotendeels private reken- en datacentra voor het trainen en draaien van de volgende generatie zeer geavanceerde AI-modellen.
De Europese Commissie wil binnen de EU vijf van deze AI-gigafabrieken realiseren. In tegenstelling tot de AI-fabrieken zijn deze faciliteiten vooral bedoeld voor commerciële toepassingen en grootschalige AI-modellen, met een sterke nadruk op duurzaamheid en energie-efficiëntie.
Voor deelname moeten lidstaten zich vooraf financieel committeren. Het kabinet verwacht uiterlijk in januari een besluit te nemen over een mogelijke Nederlandse deelname. Vooralsnog zijn hiervoor geen middelen op de Rijksbegroting gereserveerd.
Onderzoek naar meerwaarde
In opdracht van het ministerie van Economische Zaken onderzocht Ecorys de economische en strategische meerwaarde van een AI-gigafabriek in Nederland. Volgens dit rapport kan zo’n faciliteit bijdragen aan strategische autonomie en het vestigingsklimaat, maar zijn er ook aanzienlijke uitdagingen. Hoge kosten, netcongestie en energievoorziening spelen daarbij een belangrijke rol.
Ecorys concludeert dat de grootste meerwaarde van een centrale AI-gigafabriek ligt bij het trainen van zogeheten ‘frontier models’. Op dit moment beschikt Nederland nog niet over bedrijven die dergelijke modellen ontwikkelen, al wordt verwacht dat de vraag naar rekenkracht voor AI-toepassingen sterk zal toenemen.
Strategische stap, maar met kanttekeningen
Met de investering in de AI-fabriek in Groningen zet het kabinet een duidelijke eerste stap richting een sterkere nationale AI-infrastructuur. Tegelijkertijd benadrukt het kabinet dat verdere opschaling alleen mogelijk is in nauwe samenwerking met de private sector, kennisinstellingen en Europese partners.
De komende periode moet duidelijk worden of Nederland ook een rol gaat spelen in de Europese AI-gigafabrieken. Die beslissing zal bepalend zijn voor de positie van Nederland binnen het snel veranderende Europese AI-landschap .