Het klinkt misschien efficiënt: meerdere gevangenen in één cel stoppen. Minder ruimtegebruik, lagere kosten en een maximale bezetting van de gevangenissen. Maar in de praktijk blijkt dit beleid een tijdbom. Het samen plaatsen van gevangenen in één cel leidt niet alleen tot gevaarlijke situaties, maar ondermijnt ook de veiligheid, re-integratie en zelfs de mentale gezondheid van de gevangenen.
Explosieve spanningen
Een gevangeniscel is geen gedeeld appartement. Hier zitten mensen met verschillende achtergronden, psychische problemen en criminele verleden op elkaars lip. De spanningen lopen dan ook snel op. Kleine irritaties – een snurkende celgenoot, een verkeerd geplaatste handdoek – kunnen escaleren in gewelddadige conflicten. In België leidde overbevolking in de gevangenissen tot talloze vechtpartijen, waarbij soms zelfs doden vielen. In Nederland zijn er gevallen bekend waarin gevangenen hun celgenoot mishandelden of zelfs vermoordden uit frustratie of angst.
Criminele netwerken en machtsstructuren
Plaats een kwetsbare gevangene in een cel met een gewelddadige crimineel en de dynamiek is snel duidelijk: intimidatie, afpersing en misbruik liggen op de loer. Binnen de cel kunnen criminele netwerken zich versterken en hiërarchieën worden afgedwongen met geweld. Jonge, beïnvloedbare gevangenen komen zo terecht in een vicieuze cirkel en worden eerder zwaardere criminelen dan dat ze de kans krijgen te rehabiliteren.
Psychische druk en zelfmoord
Gevangenisstraf is al een mentale beproeving, maar zonder een eigen, veilige plek wordt de druk ondraaglijk. Studies tonen aan dat gevangenen die gedwongen samenwonen in een kleine cel vaker last hebben van stress, angst en depressie. Zelfmoordcijfers onder gevangenen liggen hoger in overvolle gevangenissen. In Frankrijk werd een toename van zelfdodingen gerapporteerd in gevangenissen met chronische overbezetting. Gevangenen verliezen hun laatste beetje autonomie en worden letterlijk opgesloten met hun angsten en demonen – én die van hun celgenoot.
Oplossingen in plaats van bezuinigingen
De oplossing ligt niet in het blijven samenproppen van gevangenen, maar in structurele hervormingen. Denk aan alternatieve straffen voor kleine delicten, betere reclassering en investering in humane detentieomstandigheden. Sommige Scandinavische landen tonen aan dat detentie anders kan: met humane omstandigheden, voldoende ruimte en begeleiding is de kans op recidive aanzienlijk lager.
Als we echt willen dat gevangenisstraf werkt, moeten we stoppen met gevangenen als vee in een hok te stoppen. Want een overvolle cel is geen straf, maar een recept voor ellende.
Discussies