Binnen de lokale afdelingen van de PVV heerst toenemende onrust. Steeds meer raadsleden en lokale partijvertegenwoordigers nemen afstand van de landelijke koers van Geert Wilders, die volgens hen te hard, te eenzijdig en te weinig toekomstgericht blijft. Vooral de voortdurende nadruk op haatdragende retoriek richting islam en vluchtelingen vormt voor verschillende politici inmiddels de breekpunt.
In meerdere gemeenten hebben PVV-politici aangekondigd uit de partij te stappen, soms zelfs hele fracties tegelijk. Zij kiezen ervoor om onder een nieuwe naam verder te gaan of sluiten zich aan bij andere partijen — opvallend vaak JA21 of Forum voor Democratie, al ontstaan ook geheel lokale initiatieven. In sommige gemeenten doet de PVV inmiddels helemaal niet meer mee, waardoor het politieke landschap zichtbaar verschuift.
“We zijn klaar met het voortdurende vijandsdenken”
Meerdere oud-PVV’ers die recent opstapten, spreken over een patroon dat al jaren sluimert: een partij die in hun ogen niet meer luistert naar lokale signalen en vrijwel uitsluitend campagne voert op basis van angst voor migratie en opvattingen over de islam. Lokale vertegenwoordigers, die dagelijks contact hebben met inwoners, zien dat veel kiezers “meer willen dan alleen boosheid”.
Zij ervaren dat maatschappelijke problemen zoals woningnood, leefbaarheid, veiligheid en zorg niet gebaat zijn bij retoriek die groepen tegenover elkaar zet, maar om pragmatische oplossingen vragen. Het gebrek aan ruimte voor nuance binnen de PVV is voor velen een teken dat de partij lokaal niet meer functioneert zoals zij voor ogen hadden.
Lokale partijen en overstappen naar JA21 en Forum
Bij een deel van de vertrekkende politici ontstaat de behoefte om zelfstandig verder te gaan. Zij richten nieuwe lokale partijen op, vaak met een gematigder toon en meer focus op gemeentelijke thema’s. Deze partijen trekken soms juist brede steun omdat ze zich losmaken van wat zij noemen “de persoonspartij PVV”.
Een andere groep kiest voor aansluiting bij JA21, dat voor sommigen voelt als een inhoudelijk rustiger alternatief dat wél oog heeft voor rechts-liberale waarden zonder extreme uithalen. Echter, de grootste winnaar lijkt vooralsnog Forum voor Democratie, dat lokaal al langer voet aan de grond probeert te krijgen. Forum presenteert zichzelf voor deze oud-PVV’ers als een partij met meer ruimte voor interne discussie en bredere politieke thema’s zoals energie, onderwijs en bestuurlijke vernieuwing.
Dat betekent niet dat alle overstappers volledig achter de landelijke koers van Forum staan, maar de noodzaak om een nieuw politiek thuis te vinden lijkt zwaarder te wegen.
PVV verliest lokale slagkracht
De gevolgen voor de PVV worden inmiddels zichtbaar. In diverse gemeenten zijn raadsfracties uiteengevallen, of doen voormalige PVV-afdelingen niet meer mee aan verkiezingen omdat er simpelweg onvoldoende kandidaten zijn. De partij mist een lokaal netwerk, omdat de landelijke leiding traditioneel weinig investeert in organisatie buiten Den Haag.
Met het vertrek van lokale politici verliest de PVV bovendien ervaren bestuurders die het politieke vak door en door kennen. Zij namen vaak deel aan cruciale dossiers rond verkeer, wonen, veiligheid of sociaal beleid — thema’s waar de PVV lokaal soms wél een constructieve rol in speelde.
Zonder deze mensen verliest de partij niet alleen invloed, maar ook zichtbaarheid in het dagelijks bestuur van gemeenten.
Kans voor nieuwe en bestaande partijen
Voor de lokale politiek biedt deze ontwikkeling ruimte. Lokale partijen profiteren van een groeiende groep kiezers die liever iemand stemt “die hun problemen kent dan iemand die alleen landelijke strijdpunten herhaalt”. Bovendien trekt de verschuiving nieuwe kiezers aan die eerder zweefden tussen rechtse partijen.
Forum voor Democratie lijkt tot nu toe het meest te profiteren van de uitstroom uit de PVV. In sommige regio’s groeit de partij snel doordat oud-PVV’ers zich aansluiten én hun achterban meenemen. De komende jaren zal duidelijk worden of deze nieuwe posities ook leiden tot bestuurlijke participatie, of dat het vooral electorale winst blijft.
Een signaal uit de lokale praktijk
De uitstroom toont vooral hoe groot de kloof is geworden tussen de landelijke PVV-klank en de realiteit in de gemeentehuizen. Waar Wilders inzet op confrontatie en polarisatie, blijken lokale bestuurders juist behoefte te hebben aan pragmatiek, nuance en bestuurlijke samenwerking.
Voor veel van hen is de maat vol. Zij dansen niet langer naar de pijpen van Wilders en kiezen een nieuwe koers — eentje die volgens hen beter aansluit bij de inwoners die zij vertegenwoordigen.