DEN HAAG, 2 december 2025 – De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) blijft kampen met grote capaciteitsdruk binnen het Nederlandse gevangeniswezen. Dat blijkt uit de zesde voortgangsrapportage capaciteit DJI, die op 2 december aan de Tweede Kamer werd aangeboden. Ondanks eerdere noodmaatregelen blijft de bezetting extreem hoog en zijn structurele oplossingen nog niet voldoende uitgewerkt om de druk op korte termijn weg te nemen.
Bezetting blijft boven de 99 procent
Sinds eind 2023 is er sprake van een aanhoudend tekort aan gevangeniscapaciteit. De nieuwe rapportage laat zien dat het beeld vrijwel onveranderd is: de bezetting in reguliere mannengevangenissen blijft ruim boven de 99 procent. Tegelijkertijd zorgt een groot aantal zelfmelders en arrestanten voor voortdurende druk op het systeem.
DJI moest daarom blijven terugvallen op noodmaatregelen, zoals beperkte inzet van zelfmelders, het tijdelijk eerder heenzenden van gedetineerden en het hanteren van een zeer hoge bezettingsgraad. Deze maatregelen blijven vooralsnog noodzakelijk om het dagelijkse tekort aan beschikbare cellen beheersbaar te houden.
Arrestantenmaatregel tijdelijk opgeschort
Een opvallend besluit in de rapportage is de tijdelijke opschorting van de zogeheten arrestantenmaatregel. Sinds maart 2024 werden arrestanten met korte straffen tot 60 dagen niet actief opgespoord om de druk op het gevangeniswezen te verlichten.
Door de opening van extra cellen in het Justitieel Complex Schiphol ontstaat nu tijdelijk meer ruimte voor arrestanten. Hierdoor kunnen korte straffen weer actief worden uitgevoerd en wordt de oplopende voorraad teruggedrongen. Dit betekent onder meer dat zelfmelders die zich niet hebben gemeld en daardoor arrestant zijn geworden opnieuw worden opgespoord.
Nieuwe capaciteit en renovaties
De rapportage toont dat het capaciteitsbeeld richting 2026 weinig verandert. Sterker nog: vanaf augustus 2026 wordt een nieuwe daling verwacht door renovaties van gevangenislokaties. Deze werkzaamheden zijn noodzakelijk maar zorgen tijdelijk voor minder beschikbare plaatsen.
Wel zijn de eerste uitbreidingen inmiddels gerealiseerd. Zo is de Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA) in Scheveningen geopend, goed voor 27 extra plekken. Daarnaast worden zelfmelders met straffen tot zes weken nu geplaatst binnen een sober detentieconcept. Ook werkt DJI aan het klaarmaken van het voormalig JCvSZ in Scheveningen, waar zelfmelders met langere straffen terecht kunnen. De inzetbaarheid van deze locatie hangt echter sterk af van de beschikbaarheid van personeel.
Detentieboot nog altijd optie
Een tijdelijke detentieboot wordt opnieuw genoemd als mogelijke oplossing voor extra plaatsen. DJI verkent locaties, maar loopt tegen bestuurlijke bezwaren en organisatorische uitdagingen aan. In theorie zou een detentieschip ongeveer 200 extra plaatsen kunnen leveren. Het vinden van een geschikte plek blijkt echter ingewikkeld, mede door stikstofregels en het aantrekken van voldoende personeel.
Moties en beleidsverzoeken
De rapportage behandelt ook meerdere moties uit de Tweede Kamer, waaronder:
- Strafoverdracht van gedetineerden zonder verblijfsrecht: cijfers tonen een stijgende lijn, maar verdere intensivering blijft nodig.
- Aanpassen taakstraf-detentie verhouding: eerder onderzocht en meegenomen in breder beleid.
- Uitbreiding extramurale uitvoering ISD-maatregel: een pilot is in voorbereiding.
- Detentie buiten werkuren en uitbreiding BBA-capaciteit: DJI onderzoekt mogelijkheden en breidt locaties uit waar mogelijk.
Deze beleidsverzoeken moeten bijdragen aan het ontlasten van het gevangeniswezen op zowel korte als lange termijn. Zesde voortgangsrapportage capa…
Conclusie
De zesde voortgangsrapportage maakt duidelijk dat het gevangeniswezen in een langdurige fase van krapte zit. Ondanks extra maatregelen en tijdelijke uitbreidingen blijft de druk hoog. De staatssecretaris benadrukt dat het van groot belang is dat straffen daadwerkelijk en tijdig worden uitgevoerd, maar ook dat het personeel veilig moet kunnen werken.
Structurele oplossingen zijn in voorbereiding, maar tot die tijd blijft Nederland afhankelijk van noodmaatregelen en tijdelijke capaciteit. De komende maanden blijft DJI de situatie nauwlettend monitoren.
