Het is inmiddels zo’n Haagse traditie als het torentje zelf: partijen die in verkiezingstijd stoer afstand nemen van elkaar, maar na de uitslag toch gedwongen worden in dezelfde vergaderkamer te zitten. Ook Rob Jetten bevindt zich nu in precies die positie. Hij heeft beloofd niet in zee te gaan met VVD en zeker niet met JA21, maar de werkelijkheid klopt onvermijdelijk op de deur. En die werkelijkheid zegt: zonder samenwerking met VVD, JA21 én het CDA komt er geen werkbaar kabinet. Punt.
Jetten weet dat. Hij ziet de cijfers, hij kent de rekensommen en hij hoort de maatschappelijke onrust die ontstaat als Nederland maandenlang zonder politiek stuur blijft zitten. En hoewel het voor hem electorale buikpijn oplevert, is dit precies zo’n moment waarop leiderschap wordt gemeten: niet aan de hand van beloftes, maar aan het vermogen om verantwoordelijkheid te nemen wanneer het moeilijk wordt.
De kiezer wil stabiliteit, geen eindeloze blokkades
Natuurlijk, samenwerking met VVD en JA21 ligt voor een sociaal-progressieve partij als die van Jetten niet bepaald voor de hand. De verschillen zijn groot en soms zelfs ideologisch onverenigbaar. Maar de kiezer heeft duidelijk voor een meer rechtse koers gekozen. En zoals elke partijleider weet: je kunt de kiezer wel negeren, maar de kiezer negeert jou daarna net zo makkelijk terug.
Jetten kan zich de luxe van blokkades niet permitteren. Nederland staat voor gigantische dossiers: klimaat, veiligheid, woningbouw, migratie, energiezekerheid. Daarvoor is stabiliteit nodig. Geen eindeloze formatiefase vol gekibbel en dichtgeslagen deuren. Jetten moet laten zien dat hij boven het partijbelang kan staan en bereid is verantwoordelijkheid te nemen om het land bestuurbaar te houden.
Met CDA erbij ontstaat juist balans
De sleutel tot deze samenwerking ligt in de rol van het CDA. Waar VVD en JA21 op sommige dossiers stevig naar rechts leunen, kan het CDA fungeren als de politieke schokdemper. Een kabinet waarin het CDA meepraat, maakt de combinatie voor Jetten niet alleen meer verteerbaar, maar ook meer voorspelbaar.
Het CDA brengt bestuurlijke rust en een compromismentaliteit die in Den Haag onmisbaar is. Voor Jetten biedt dat ruimte om progressieve elementen veilig te stellen, zonder dat het geheel instort. Denk aan klimaatbeleid dat realistischer wordt uitgevoerd, maar niet wordt afgebroken. Aan een migratiebeleid dat strenger is, maar humaan blijft. Aan economische keuzes die zowel investeringen als hervormingen mogelijk maken.
De realiteit: buiten dit blok heeft Jetten simpelweg geen meerderheden
Natuurlijk zijn er alternatieven op papier. Maar zodra je een paar uren rekent en schuift, valt elk alternatief als een kaartenhuis in elkaar. Links komt tekort, middenpartijen vullen het gat niet, en exotische combinaties zijn politiek instabiel nog vóór de ministersposten worden ingevuld.
De enige meerderheidsvariant die én bestuurbaar én inhoudelijk divers genoeg is om breed draagvlak te houden, is deze combinatie. Jetten weet dat. Hij staat voor de keuze tussen gelijk krijgen of gelijk hálen. En in de politiek is gelijk halen vaak belangrijker.
Jetten kan hiermee laten zien dat hij een staatsman is
Een staatsman kiest niet de weg van de minste weerstand, maar de weg die het land vooruithelpt. Door wél in te stappen, ondanks eerdere uitspraken, laat Jetten zien dat hij het grotere belang voor ogen heeft. Hij kan het narratief zelfs naar zich toetrekken: niet als iemand die zijn belofte brak, maar als iemand die verantwoordelijkheid durfde nemen toen Nederland dreigde vast te lopen.
Bovendien krijgt hij daarmee de kans om progressieve accenten daadwerkelijk in beleid om te zetten – iets wat vanaf de zijlijn onmogelijk is. Want laten we eerlijk zijn: oppositie voeren voelt misschien principiëler, maar het verandert weinig aan het leven van de Nederlandse burger.
De conclusie: samenwerken is geen zwakte, maar noodzaak
Rob Jetten hoeft VVD en JA21 niet te omarmen alsof het oude vrienden zijn. Maar samenwerken in het belang van het land? Dat is een heel ander verhaal. In een tijd waarin de politiek versnipperd is en vertrouwen wankelt, is moediger leiderschap nodig dan ooit.
En precies daarom moet Jetten nu wél overstag gaan. Omdat Nederland niet wacht op zijn principes, maar op een kabinet dat eindelijk weer gaat besturen.